Η κολοκύθα του Halloween και ο μύθος του Jack O’Lantern

 Μιλώντας καθαρά μαρκετινίστικα, όλα τα brands χρειάζονται ένα σήμα κατατεθέν, που τα κάνει να ξεχωρίζουν. Ο Άγιος Βασίλης την περίοδο των Χριστουγέννων, το λογότυπο της Coca-Cola, το στεφάνι της Πρωτομαγιάς. Το σήμα κατατεθέν του Halloween είναι φυσικά η σκαλιστή κολοκύθα ή Jack-o’-lantern,όπως τη λένε στα αγγλικά.

Πέραν αυτού, ειδικά στις ΗΠΑ οι κολοκύθες δε συνδέονται απλά με το Halloween αλλά γενικά με το φθινόπωρο. Και δώστου τα pumkin spice latte και δώστου οι γλυκές και αλμυρές κολοκυθόπιτες. Αν και η ιστορία του Halloween μετρά περίπου 2000 χρόνια, το έθιμο της σκαλιστής κολοκύθας είναι πιο σύγχρονο από ότι νομίζουμε.

Τα περίφημα δαιμονικά πρόσωπα δεν ήταν πάντα σκαλισμένα πάνω σε κολοκύθες.

Η κολοκύθα του Halloween και ο μύθος του Jack O’Lantern

Ο Τζακ ήταν ο τύπος που οι φίλες σου σου λένε να μη μπλέξεις: κακός, δύστροπος, τσιγκούνης, τεμπέλης και μέθυσος. Ένα βράδυ τα έπινε σε μια ταβέρνα και δίπλα του έκατσε -ποιος άλλος;- ο Διάβολος. Νομίζοντας ότι είχε βρει εύκολη λεία, υποσχέθηκε στον Τζακ ότι θα του δώσει διάφορες υπερφυσικές δυνάμεις με αντάλλαγμα την ψυχή του! Ο Τζακ, μπατίρης γαρ, είπε πως θα δεχτεί την προσφορά αν ο Διάβολος του πληρώσει τα ποτά.

Τότε ο Διάβολος μεταμορφώθηκε σε νόμισμα, αλλά αυτό ήταν απλά ένα κόλπο του Τζακ. Έβαλε γρήγορα το νόμισμα στην τσέπη του δίπλα στον μικρό σταυρό που πάντα κουβαλούσε μαζί του, εξουδετερώνοντας έτσι τη δύναμη του Διαβόλου και εμποδίζοντάς τον να ανακτήσει την αρχική του μορφή. Τελικά τον απελευθέρωσε με την προϋπόθεση ότι δεν θα ζητήσει την ψυχή του πριν περάσει ένας χρόνος.

Έτσι, πέρασαν δώδεκα μήνες και οι δυο τους ξανασυνατήθηκαν, αλλά, για άλλη μια φορά, ο Τζακ κατάφερε να τον εξαπατήσει. Πράγματι, ως «τελευταία χάρη», ζήτησε από τον Διάβολο να σκαρφαλώσει σε μια μηλιά και να του κόψει το καλύτερο μήλο. Ο Διάβολος συμφώνησε και καθώς ανέβαινε, ο Τζακ χάραξε έναν σταυρό στο φλοιό του δέντρου με το μαχαίρι του. Είχε καταφέρει να τον εξαπατήσει για άλλη μια φορά. Ως αντάλλαγμα, προκειμένου να τον βοηθήσει να κατέβει το δέντρο, ο Τζακ ζήτησε από τον Διάβολο να μην του πάρει ποτέ την ψυχή.

Ο Διάβολος δεν είχε άλλη επιλογή από το να συμφωνήσει.  Χρόνια αργότερα, ο Τζακ πέθανε στη μέση ενός κρύου χειμώνα. Χτύπησε την πόρτα του Παραδείσου, αλλά δεν τον δέχτηκαν λόγω του πρότερου ακόλαστου βίου του.

Έπρεπε να βρει ένα μέρος για να μείνει, κι έτσι απελπισμένος χτύπησε την πόρτα της Κολάσεως για να ζητήσει άσυλο. Ο Διάβολος θύμισε στον πάντα μεθυσμένο Τζακ την συμφωνία τους. Είχε υποσχεθεί να μην του πάρει ποτέ την ψυχή και επομένως δεν μπορούσε να τον δεχτεί ούτε στην Κόλαση! Το μόνο που μπορούσε να κάνει για αυτόν είναι να του δώσει λίγη χόβολη ώστε να βλέπει στο σκοτάδι όσο η ψυχή του περιπλανιέται ψάχνοντας καταφύγιο. Στη συνέχεια, ο Τζακ έβαλε την φωτίτσα αυτή μέσα σε ένα μισοφαγωμένο ραπανάκι (ή γογγύλι), χρησιμοποιώντας το σαν φαναράκι.

Από εκείνη την ημέρα, η καταραμένη ψυχή του Τζακ περιπλανιόταν τα κρύα βράδια πάνω στη γη των ζωντανών…

Ραπανάκια αντί για κολοκύθες

Σε περίπτωση που αναρωτιέστε πώς μοιάζει ένα σκαλιστό ραπανάκι.

Στην Ιρλανδία για αιώνες χάραζαν δαιμονικά πρόσωπα πάνω σε ραπανάκια για να τρομάξουν την περιπλανώμενη ψυχή του Τζακ. Σύμφωνα με άλλους ιστορικούς, το έθιμό αυτό προϋπήρχε του θρύλου του Τζακ, αφού πολλοί δυτικοί λαοί σκάλιζαν πρόσωπα πάνω σε λαχανικά για να ξορκίσουν τα κακά πνεύματα. Για τον ίδιο λόγο οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν στο Halloween, προκειμένου να μην τους αναγνωρίζουν τα φαντάσματα. Όταν οι Ιρλανδοί μετανάστες μετακόμισαν στις ΗΠΑ, άρχισαν να σκαλίζουν κολοκύθες, οι οποίες βρίσκονταν σε αφθονία στην περιοχή. Όπως και με τα υπόλοιπα λαχανικά έτσι και με τις κολοκύθες, τις χρησιμοποιούσαν σαν φαναράκια.

Πώς, όμως, συνδέθηκαν τα φανάρια με το Halloween; Το Halloween βασίζεται στο “Samhain“, μια κελτική γιορτή από την αρχαία Βρετανία και την Ιρλανδία. Το Samhain σηματοδοτούσε το τέλος του καλοκαιριού και την αρχή του νέου έτους, κάθε 1η Νοεμβρίου. Πιστεύεται ότι κατά τη διάρκεια του Samhain οι ψυχές όσων είχαν πεθάνει εκείνη τη χρονιά ταξίδευαν στον άλλο κόσμο, ενώ συχνά τα φαντάσματα επισκέπτονταν στα σπίτια τους. Φυσικά αντίστοχες μέρες και εορτές υπάρχουν σχεδόν σε όλες τις χώρες και τις θρησκείες, βλ. Ψυχοσάββατο, Αγίων Πάντων, Dia de los muertos, κα. 

Νεοπαγανιστής γιορτάζοντας το Samhain

Τον 8ο αιώνα μ.Χ., η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία μετέφερε την Ημέρα των Αγίων Πάντων, μια ημέρα αφιερμωμένη σε όλους τους αγίους και τις αγίες της εκκλησίας, στην 1η Νοεμβρίου. Αυτό σήμαινε ότι το Samhain ή αλλιώς All Hallows’ Eve (μετέπειτα Halloween) θα έπεφτε μια μέρα πριν, στις 31 Οκτωβρίου. Φυσικά, οι παραδόσεις του Samhain, όπως οι μεταμφιέσες και τα φαναράκια, παρέμειναν. Ο μύθος του τσιγκούνη Τζακ ενσωματώθηκε γρήγορα στους εορτασμούς του Halloween.

Τον 19ο αιώνα, όταν πολλοί Ιρλανδοί μετανάστευσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, έφεραν την παράδοση του Halloween στη νέα τους πατρίδα. Στην Αμερική, οι Ιρλανδοί ανακάλυψαν ένα νέο λαχανικό, την κολοκύθα, που συλλέγεται το φθινόπωρο και άρχισαν να το χρησιμοποιούν για να τρομάζουν τα κακά πνεύματα. Πέραν αυτού, η αλλαγή μπορεί να έγινε και για πρακτικούς λόγους αφού είναι πιο εύκολο να χαράξεις ένα πρόσωπο πάνω σε μια κολοκύθα από ότι σε ένα ραπανάκι!

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News