Μικρά πλην... ζουμερά: αστυνομικά που αξίζουν το βάρος τους

Mικρό αφιέρωμα στις πρόσφατες κυκλοφορίες ολιγοσέλιδων αστυνομικών βιβλίων.

Της Χίλντας Παπαδημητρίου

Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε τα αστυνομικά μυθιστορήματα να ξεχειλώνουν διαρκώς. Η τάση ίσως οφείλεται στην επιρροή των τηλεοπτικών αστυνομικών σειρών, τις οποίες οι σεναριογράφοι φορτώνουν με ατελείωτες ανατροπές και πολυάριθμους δευτερεύοντες χαρακτήρες για να τραβήξουν την πλοκή σε 8, 10 ή 12 επεισόδια. Και οι συγγραφείς, αλληθωρίζοντας μονίμως προς το Χόλυγουντ ή το Netflix, υπακούν στις επιταγές της μόδας και παράγουν τούβλα.

Ο πολυγραφότατος Ζορζ Σιμενόν μάς κοιτάζει ειρωνικά από εκεί όπου βρίσκεται. Ο δημιουργός της κομψής κλασικής γαλλικής σχολής του αστυνομικού μυθιστορήματος ανέπτυσσε τις οξυδερκείς αστυνομικές περιπέτειες του Μαιγκρέ σε 200 σελίδες κατά μέσον όρο. Λίγο περισσότερες σελίδες, 230 χοντρικά, χρειαζόταν η Άγκαθα Κρίστι για να στήσει τις ιστορίες της με ήρωα τον Ηρακλή Πουαρό και τη μις Μαρπλ. Το γεράκι της Μάλτας του Ντάσιελ Χάμετ, στην πρώτη έκδοση τσέπης, είχε 166 σελίδες, ενώ τα σπουδαία αστυνομικά του ζεύγους των Sjöwall και Valee είναι όλα γύρω στις 200 σελίδες.

Στις πιο φλύαρες εποχές μας, αρκετοί αγαπημένοι μας σύγχρονοι συγγραφείς φροντίζουν να μην αφήνουν την πλοκή τους να ξεχειλώσει. Για παράδειγμα, ο Ian Rankin και η Jane Harper, ο Antonio Manzini και o Stuart Neville, σπάνια ξεπερνούν τις 350 σελίδες όταν αναπτύσσουν τις ιστορίες τους που διαδραματίζονται στο Εδιμβούργο και την Αυστραλία, την Αόστα και το Μπέλφαστ.

Οι αναγνώστες προσπερνούν τα «μικρά» αστυνομικά υπέρ των πιο «χορταστικών» ψυχολογικών θρίλερ. Εμείς σήμερα θα κάνουμε ένα μικρό αφιέρωμα στις πρόσφατες κυκλοφορίες ολιγοσέλιδων αστυνομικών βιβλίων, πιστεύοντας ότι ενίοτε η μικρότερη φόρμα απαιτεί μεγαλύτερη δεξιοτεχνία στη συμπύκνωση της πλοκής και στη δημιουργία ατμόσφαιρας και πειστικής λύσης.

Με κομμένη την ανάσα 
Φρεντερίκ Α. Φαζαρντί 
Μτφρ. Γιάννης Καυκιάς, Εκδόσεις των Συναδέλφων
Ο Φρεντερίκ Φαζαρντί, από τους κορυφαίους δημιουργούς του néo-polar αστυνομικού ύφους, έχει γράψει πέντε μυθιστορήματα με ήρωα τον αστυνόμο Τόνιο Παντοβάνι, έναν αντιήρωα, στην πραγματικότητα, αστυνομικό, γιο Ιταλού αναρχικού μετανάστη, ο οποίος υποστηρίζεται από μια πολυάριθμη και ανομοιογενή ομάδα συνεργατών στη διαλεύκανση των πολιτικών εγκλημάτων που του «τυχαίνουν». Αν και φυσικά καθόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι σκοντάφτει μονίμως σε πολιτικά εγκλήματα, αφού ο Φαζαρντί χρησιμοποιούσε το αστυνομικό είδος για να μελετήσει το υπογάστριο και τις ιδιομορφίες της σύγχρονης κοινωνίας, κατά δήλωσή του.

Στο Με κομμένη την ανάσα, το οποίο έχει γραφτεί το 1982, με αφορμή τη δολοφονία ενός πολυεκατομμυριούχου εμπόρου όπλων στην Ντοβίλ, ο Παντοβάνι θα υποχρεωθεί να ξεμπλέξει το κουβάρι των αλληλλοσπαρασόμενων εθνοτήτων της Γιουγκοσλαβίας, λίγο μετά τον θάνατο του Τίτο. Διάφοροι μετανάστες, από διαφορετικές εθνότητες της τότε Γιουγκοσλαβίας, οι οποίοι ζουν στη Γαλλία, βρίσκονται στο στόχαστρο των Ούστασι, των Κροατών εθνικιστών που ξεκαθαρίζουν τους λογαριασμούς τους εφαρμόζοντας φρικιαστικά μεσαιωνικά βασανιστήρια. Από τις πιο συναρπαστικές περιπέτειες του Παντοβάνι, τον οποίο συναντάμε ξανά στους Φονιάδες μπάτσων και στη Θεωρία του 1%. 

Ο Μαιγκρέ στήνει παγίδα 
Ζορζ Σιμενόν 
Μτφρ. Αργυρώ Μακαρώφ, Άγρα
Το καυτό εκείνο καλοκαίρι, το μισοάδειο Παρίσι τρέμει περιμένοντας το επόμενο χτύπημα ενός σήριαλ κίλερ. Πέντε γυναίκες, εντελώς άγνωστες μεταξύ τους και χωρίς τίποτα κοινό, βρίσκονται δολοφονημένες στην ίδια γειτονιά της Μονμάρτης.

Θέμα ιδιαίτερα δημοφιλές στην εποχή μας, το κυνήγι ενός κατά συρροή δολοφόνου απασχολεί τον Μαιγκρέ για πρώτη φορά σ' ένα μυθιστόρημα που γράφτηκε το 1955. Προβληματισμένος ο Μαιγκρέ, προσπαθεί να οργανώσει τις έρευνές του όσο καλύτερα μπορεί για να αντιμετωπίσει αυτό το νέος είδος εγκλήματος, συγχρόνως δε επωφελείται από τις γνώσεις ενός ψυχιάτρου, ο οποίος θέτει ενδεχομένως τις βάσεις για τη δημιουργία του σύγχρονου προφάιλερ.

Προτελευταίο πολεμικό ψευδώνυμο 
Ραούλ Αρχεμί 
Μτφρ. Ασπασία Καμπύλη, Carnivora
«Έπειτα από ένα αυτοκινητικό δυστύχημα, ένας δημοσιογράφος ξυπνάει στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου, σε μια ξεχασμένη γωνιά της Παταγονίας (κι εδώ η Παταγονία θυμίζει κυριολεκτικά την άκρη της Γης). Μολονότι πάσχει από μερική αμνησία και είναι ανίκανος να κινηθεί, διαπιστώνει ότι στο διπλανό κρεβάτι κείτεται ένα "καυτό ρεπορτάζ": Ένας Ινδιάνος, σχεδόν αναλφάβητος, τυφλωμένος από θρησκευτικό φανατισμό, σκοτώνει την οικογένειά του για να την εξαγνίσει, προτού παραδοθεί και ο ίδιος στις φλόγες. Η ιστορία, όμως, δεν είναι τόσο απλή».

Εδώ και μια δεκαετία περίπου, στην Αργεντινή ανθίζει το αστυνομικό μυθιστόρημα, οι novellas negras όπως ονομάζονται τα βιβλία αυτά. Οι συγγραφείς τους χρησιμοποιούν τη φόρμα του αστυνομικού/νουάρ για να μιλήσουν για τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που βίωσε η χώρα τους τη νέα χιλιετία (υπάρχουν και παλιότεροι συγγραφείς οι οποίοι, με ανάλογο ύφος, έγραψαν για τις βάρβαρες χούντες της δεκαετίας του '80 και του '901). Επίσης, θίγουν την εκτεταμένη πολιτική διαφθορά της διακυβέρνησης Μένεμ, τη ραγδαία αύξηση του οργανωμένου εγκλήματος και την ύπαρξη αμέτρητων άλυτων ανθρωποκτονιών, που ίσως είναι πολιτικές, ίσως όχι. Τα περισσότερα απ' αυτά τα βιβλία διαδραματίζονται στο Μπουένος Άιρες, αλλά το Προτελευταίο πολεμικό ψευδώνυμο εκτυλίσσεται στο οροπέδιο της Παταγονίας, κοντά στα σύνορα με τη Χιλή. Ένας πολυτραυματίας δημοσιογράφος κι ένας ιδεολόγος αστυνομικός διασταυρώνουν τα ξίφη τους – ή μήπως όχι; Ο αστυνομικός μονολογεί κάποια στιγμή: «Η ζωή και η Άγκαθα Κρίστι δεν είχαν ποτέ τίποτα κοινό. Έγινα αστυνομικός με το κεφάλι γεμάτο κάτι τέτοια φούμαρα, αλλά εντέλει έμαθα ότι το μόνο έξυπνο πράγμα είναι να ξαπλώνεις τον τύπο κάτω και να τον σπας στο ξύλο μέχρι να τα ξεράσει όλα». Ο συγγραφέας Ραούλ Αρχεμί υπήρξε επαγγελματίας δημοσιογράφος για πολλά χρόνια, και σήμερα ζει στη Βαρκελώνη.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις καινούργιες εκδόσεις Carnivora, οι οποίες εστιάζουν στα ισπανόφωνα αστυνομικά μυθιστορήματα (έχουν κυκλοφορήσει επίσης την Άγια πόλη του Γκιγιέρμο Όρσι και τη Χίμαιρα του ανθρώπου-τανκ, του Βίκτορ Σόμπρα).

Ο Σπινόζα γαμάει τον Χέγκελ 
Jean-Bertrand Pouy 
Μτφρ. Ζ.Δ. Αϊναλής, Oposito
«Σ' έναν μετα-αποκαλυπτικό κόσμο και σε μια post-punk ατμόσφαιρα, ο Ζουλιούς Πουέκ, γνωστός με το ψευδώνυμο Σπινόζα, είναι αρχηγός μιας αναρχικής συμμορίας μοτοσικλετιστών, της Ένοπλης Σπινοζικής Φράξιας. Φοράει κλεμμένες μπότες από φιδοτόμαρο και λατρεύει τη μηχανή Guzzi 850 California που έκλεψε για να χαρίσει στον εραστή του. Ο Ζουλιούς, παρακινημένος από την Ηθική και τον Έρωτα, κηρύσσει διαδοχικούς πολέμους σε αντίπαλες συμμορίες αριστεριστών μέχρις ότου κατορθώσει να αναμετρηθεί με τη συμμορία των χεγκελιανών, της οποίας ηγείται ο προαιώνιος αντίπαλός του, ο επονομαζόμενος Χέγκελ, που κραδαίνει ως λάβαρο την Αισθητική».

Όταν το πανκ συναντάει τον Μαντ Μαξ, το αποτέλεσμα δεν είναι ένα τυπικό αστυνομικό μυθιστόρημα, αλλά μια μαύρη δυστοπία με στοιχεία από τις συγκρούσεις των συμμοριών του Φαρ Γουέστ και του Σικάγου της ποτοαπαγόρευσης. Έργο του φανατικού Ουλιπιστή Jean-Bertrand Pouy (τα βιβλία του οποίου έχουν κυκλοφορήσει από πολλούς εκδοτικούς οίκους – Πόλις, Μεταίχμιο, Καστανιώτης), το ολιγοσέλιδο αυτό βιβλίο σατιρίζει ανηλεώς τις ακροαριστερές ομάδες και τα αναρχικά γκρουπούσκουλα του Μάη του '68, την –ας πούμε– επομένη μέρα της εξέγερσης. Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο της τριλογίας με ήρωα τον Ζουλιούς Πουέκ ή Σπινό, ο οποίος επανέρχεται είκοσι χρόνια μετά, με το Μισό λεπτό! Ο Σπινόζα γαμάει τον Χέγκελ, η Επιστροφή, ενώ στο "Avec une poignée de sable: Spinoza encule Hegel 3", συναντούμε τον γιο του Ζουλιούς, ο οποίος έρχεται αντιμέτωπος με τα παντοδύναμα εκδοτικά συγκροτήματα όταν γράφει το πρώτο του αστυνομικό μυθιστόρημα.

Θανάσιμος κίνδυνος 
Agatha Christie 
Μτφρ. Χρήστος Καψάλης, Ψυχογιός
«"Το κακό δε μένει ποτέ ατιμώρητο, μεσιέ. Η τιμωρία, όμως, ενίοτε παραμένει κρυφή". Νικ Μπάκλεϊ; Αυτό το όνομα είναι εντελώς ασυνήθιστο για μια νέα και όμορφη γυναίκα! Όμως, δεν είναι το μόνο ασυνήθιστο πράγμα στη ζωή της. Αρχικά, σε μια απότομη πλαγιά στην Κορνουάλη, χαλάνε τα φρένα του αυτοκινήτου της. Έπειτα, σε ένα στενό μονοπάτι, γλιτώνει την τελευταία στιγμή από έναν βράχο που πέφτει από ψηλά. Κι ακόμη πιο μετά, ένας βαρύς πίνακας αποκολλάται από τον τοίχο και παραλίγο να την αφήσει νεκρή στο κρεβάτι της. Όταν ο Ηρακλής Πουαρό ανακαλύπτει μια τρύπα από σφαίρα στο καπέλο της, παίρνει αμέσως την απόφασή του: Αυτό το κορίτσι χρειάζεται την προστασία και τη βοήθειά του. Την ίδια στιγμή αρχίζει να ξεδιαλύνει το μυστήριο ενός φόνου που δεν έχει συμβεί – ακόμη...»

Ένα από τα λιγότερο γνωστά μυθιστορήματα της Christie, γραμμένο αρχικά υπό μορφή συνεχειών που δημοσιεύονταν στο αμερικανικό περιοδικό ποικίλης ύλης Liberty, έχει διασκευαστεί επίσης για το θέατρο, το ραδιόφωνο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, έχει γίνει graphic novel και βιντεοπαιχνίδι.

Η Agatha Christie συνήθιζε να επεκτείνει τα διηγήματά της σε νουβέλες, και τις νουβέλες να τις μετατρέπει σε μυθιστορήματα, μια ικανότητα που αποδεικνύει το ευέλικτο ταλέντο της. Στο Θανάσιμος κίνδυνος, επιδεικνύει τη μαεστρία της στις υποθέσεις όπου κυρίαρχο ρόλο παίζουν οι κρυφές ή πολλαπλές ταυτότητες και, όσο κι αν φαντάζει περίεργο, όχι κάποιο μυστηριώδες δηλητήριο αλλά η κοκαΐνη. Επιπλέον, σ' αυτό εμβαθύνει περισσότερο στη φιλία του Πουαρό με τον γιατρό Χάστινγκς, η οποία θυμίζει αρκετά τη σχέση του Σέρλοκ Χολμς με τον Γουότσον. Η Christie έγραψε την ιστορία το 1932, την εποχή που είχε αντιληφθεί πια ότι θα γινόταν επαγγελματίας συγγραφέας, και μάλιστα πολύ επιτυχημένη. Είναι η έβδομη υπόθεση του Πουαρό (αλλά το 14ο βιβλίο της) και η συγγραφέας το είχε αφιερώσει στον Ίντεν Φίλποτς, τον συγγραφέα που τη βοήθησε στα πρώτα βήματά της στη γραφή.

Κλείνοντας το αφιέρωμα στα «μικρά αστυνομικά», ήθελα να υπενθυμίσω τα ελληνικά λιτά και ολιγοσέλιδα αστυνομικά βιβλία του Βασίλη Δανέλλη (Νεκρές ώρες, Άνθρωπος στο τρένο, Καστανιώτης), της Κατερίνας Παπαντωνίου (Σκοτεινό ασανσέρ, Δεν θα είσαι εκεί, Τόπος), του Μάρκου Κρητικού (Κάνε τον σταυρό σου, Άρση απαγορευτικού, Νεφέλη), του Μάκη Μαλαφέκα (Δε λες κουβέντα, Μελάνι), του Ανδρέα Αποστολίδη (Το χαμένο παιχνίδι, Έγκλημα στην Ιερά οδό, Άγρα)

Πηγή: https://bookpress.gr/