Ορθορεξία: η υγιεινή διατροφή μετατρέπεται σε διαταραχή

   Πρόσφατα έχει έρθει στο προσκήνιο μια νέα διατροφική διαταραχή, που φέρει την ονομασία «ορθορεξία».

Τι είναι η ορθορεξία:

Η ορθορεξία αποτελεί έναν όρο που επινόησε ο ιατρός Steven Bratman το 1977, και χαρακτηρίζεται από μια παθολογική εμμονή των ατόμων με την ποιότητα των τροφίμων που καταναλώνουν με σκοπό να διατηρήσουν μια καλή κατάσταση υγείας και να αποφύγουν κάθε μορφή ασθένειας. Ετυμολογείται από την ελληνική λέξη «ορθός» και «όρεξη».

Παρατηρούμε λοιπόν, πως σε αντιδιαστολή με άλλες διατροφικές διαταραχές, η ορθορεξία περιστρέφεται κυρίως γύρω από την ποιότητα των τροφίμων και όχι την ποσότητα. Σε αντίθεση με την ανορεξία ή τη βουλιμία, τα άτομα με ορθορεξία σπάνια επικεντρώνονται στην απώλεια βάρους. Αντ’ αυτού, εστιάζουν υπερβολικά στην αγνότητα της τροφής τους και στα οφέλη που προσφέρει η υγιεινή διατροφή. Η ιατρική κοινότητα αρχίζει να αναγνωρίζει την ύπαρξη της  ορθορεξίας. Ακόμη όμως, ούτε η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία ούτε το DSM-5 έχουν ορίσει επίσημα την συγκεκριμένη κατάσταση ως διαταραχή της διατροφής.

Οι τροφές που αποκλείουν πρωτίστως από τη διατροφή τους:

• ζάχαρη
• αλάτι
• καφεΐνη
• αλκοόλ
• σιτάρι
• ζωικό λίπος
• σόγια
• καλαμπόκι
• γαλακτοκομικά προϊόντα

Η συμπεριφορά ενός ορθορεξικού ατόμου:

• Η σκέψη σχετικά με το φαγητό καταναλώνει αρκετές ώρες μέσα στη διάρκεια της ημέρας. Το άτομο προγραμματίζει τα γεύματα του μέρες πριν από την κατανάλωσή τους και δημιουργείται μια εμμονή με το φαγητό.
• Περιορίζει αυστηρά το διατροφολόγιο καθώς πολλά τρόφιμα θεωρούνται μη αποδεκτά.
• Η θρεπτική αξία του γεύματος ιεραρχείται υψηλότερα από την ευχαρίστηση της κατανάλωσής του.
• Ισχυρές συναισθηματικές αντιδράσεις απέναντι στο φαγητό. Για παράδειγμα, αισθήματα ικανοποίησης και ευτυχίας απορρέουν όταν τρώνε καθαρά και υγιεινά. Αντίθετα, αισθάνονται ενοχή όταν καταναλώνουν τροφές που δε θεωρούνται υγιεινές.
• Παράλογες ανησυχίες σχετικά με την προετοιμασία των τροφίμων, σχετικά με τις τεχνικές πλύσης τροφίμων και την αποστείρωση των σκευών. Για τον λόγο αυτό, αποφεύγουν να τρώνε έξω ή το φαγητό να έχει παρασκευαστεί από κάποιο άλλο άτομο.
• Κριτική, είτε εσωτερική είτε εξωτερική, προς τα άτομα τα οποία δεν ακολουθούν την συγκεκριμένη διατροφική οδό.

 Οι διαφορετικές μας ταυτότητες: οι δυνητικοί μας εαυτοί

Τι προκαλεί την ορθορεξία:

Στην έρευνα για τις ακριβείς αιτίες της ορθορεξίας εμπεριέχονται διάφοροι παράγοντες κινδύνου. Σε αυτές συγκαταλέγονται οι ιδεοψυχαναγκαστικές τάσεις και οι παρελθοντικές ή τρέχουσες διατροφικές διαταραχές, η τάση προς την τελειομανία, το υψηλό άγχος και η ανάγκη για έλεγχο. Ορισμένες μελέτες επιπρόσθετα αναφέρουν ότι τα άτομα τα οποία βασίζονται στην υγεία για την καριέρα τους ενδέχεται να είναι περισσότερο ευάλωτα να  αναπτύξουν τη συγκεκριμένη διατροφική διαταραχή. Παραδείγματα αποτελούν οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας, χορευτές μπαλέτου, αθλητές κ.α.

Επιπτώσεις της διαταραχής:

Τα αρνητικά αποτελέσματα στην υγεία που σχετίζονται με την ορθορεξία επηρεάζουν πολλούς τομείς της ζωής του ατόμου. Χαρακτηρίζεται από σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές επιδράσεις.

Σωματικές επιδράσεις:

Όσον αφορά τις σωματικές επιπτώσεις, η συνθήκη της ορθορεξίας είναι πιθανό να οδηγήσει σε άλλες διατροφικές διαταραχές. Η έλλειψη βασικών θρεπτικών συστατικών επίσης, που προκαλείται από περιοριστική διατροφή μπορεί να οδηγήσει σε υποσιτισμό, αναιμία ή ασυνήθιστα αργό καρδιακό ρυθμό. Ο σοβαρός υποσιτισμός μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα πέψης, ηλεκτρολυτών και ορμονικές ανισορροπίες, μεταβολική οξέωση και μειωμένη υγεία των οστών. Οι προαναφερθείσες καταστάσεις είναι απειλητικές για τη ζωή και δε θα πρέπει να υποτιμούνται.

Ψυχολογικές επιδράσεις:

Στο ψυχολογικό κομμάτι, τα άτομα με ορθορεξία μπορεί να βιώσουν έντονη απογοήτευση όταν διαταράσσονται οι διατροφικές συνήθειες που έχουν δημιουργήσει. Όταν παραβιάζουν τους διατροφικούς κανόνες που οι ίδιοι έχουν επιβάλλει στον εαυτό τους, βιώνουν έντονα το αίσθημα της ενοχής. Για τον λόγο αυτόν, προσπαθούν να το αποκαταστήσου  μέσω νηστειών ή καθαρισμού τύπου detox. Καταναλώνουν επίσης μεγάλο κομμάτι του χρόνο τους εξετάζοντας εάν ορισμένα τρόφιμα είναι αρκετά «καθαρά» (ανησυχίες για φυτοφάρμακα, ορμόνες, συντηρητικά κλπ), συνθήκη που τους δημιουργεί ένα μόνιμο άγχος. Εκτός των γευμάτων, μπορεί να αφιερωθεί επιπλέον χρόνος για έρευνα, κατηγοριοποίηση, ζύγιση και μέτρηση φαγητού ή και για προγραμματισμό μελλοντικών γευμάτων.

Πρόσφατες έρευνες υπογραμμίζουν πως η συνεχόμενη ανησυχία για τα τρόφιμα και την υγεία συνδέεται με μια ασθενέστερη λειτουργική μνήμη. Επιπλέον, τα άτομα που ζουν με ορθορεξία δεν αποδίδουν καλά σε εργασίες που απαιτούν ευέλικτες δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Παράλληλα, είναι λιγότερο ικανοί να διατηρήσουν την προσοχή στο περιβάλλον τους και στους ανθρώπους που συμπεριλαμβάνονται σε αυτό.

Κοινωνικές επιδράσεις:

Η συμπεριφορά τέτοιου τύπου επιδρά και στην κοινωνική ζωή του ατόμου. Συχνά ακολουθούν αυστηρούς, αυτοεπιβαλλόμενους κανόνες που υπαγορεύουν ποια τρόφιμα μπορούν να συνδυαστούν σε ένα γεύμα. Καθορίζουν μάλιστα και συγκεκριμένες στιγμές κατά τη διάρκεια της ημέρας που αυτά μπορούν να καταναλωθούν. Τέτοια άκαμπτα διατροφικά μοτίβα μπορούν να κάνουν δύσκολη τη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες που περιστρέφονται γύρω από φαγητό, όπως είναι ένα δείπνο με φίλους, οικογενειακά τραπέζια κλπ. Επιπλέον, οι σκέψεις των ατόμων με ορθορεξία, θεωρώντας πως οι διατροφικές τους συνήθειες είναι ανώτερες, ενδέχεται να περιπλέξουν περαιτέρω τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση, η οποία φαίνεται να είναι συχνή σε άτομα με ορθορεξία.

Αντιμετώπιση:

Όπως αναφέρθηκε πρωτύτερα, η ορθορεξία μπορεί να προκαλέσει πληθώρα προβλημάτων στη ζωή του ατόμου. Το πρώτο βήμα στην καταπολέμησή της είναι να αναγνωρίσουμε την ύπαρξή της. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο, επειδή τα άτομα με αυτή τη διαταραχή είναι λιγότερο πιθανό να αναγνωρίσουν οποιαδήποτε από τις αρνητικές επιπτώσεις της ορθορεξίας. Όταν ένα άτομο είναι σε θέση να αναγνωρίσει τις αρνητικές επιπτώσεις που του προκαλεί η διαταραχή, συνιστάται να ζητήσει βοήθεια από μια ομάδα ειδικών. Απαιτείται η συνεργασία γιατρού, ψυχολόγου και διαιτολόγου. Τέλος, η επιμόρφωση σχετικά με επιστημονικά έγκυρες διατροφικές πληροφορίες μπορεί επίσης να βοηθήσει τα άτομα που ζουν με ορθορεξία. Θα μπορέσουν έτσι να κατανοήσουν, να περιορίσουν και τελικά να εξαλείψουν τις λανθασμένες πληροφορίες που έχουν εσωτερικεύσει σχετικά με το φαγητό.

 Πηγή: https://www.maxmag.gr/