Προσωπικότητα του ασθενούς με καρκίνο

Θα αναφερθούμε επίσης, στη σημασία που έχει η αρρώστια για την κάθε μια από αυτές, καθώς και στους τρόπους αντιμετώπισής τους. Θα χρησιμοποιήσουμε όρους για να τονίσουμε τη φυσιολογικότητα των ατόμων αυτών, που απλώς ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητά τους και ορισμένες αντιδράσεις τους γίνονται πιο έντονες κάτω από το στρες της αρρώστιας και της νοσηλείας.

Οι επτά τύποι προσωπικότητας είναι οι εξής: 

1.    Η στοματική υπεραπαιτητική προσωπικότητα.

2.    Η τακτική, ελεγχόμενη προσωπικότητα.

3.    Η υπερβολικά συναισθηματική, σαγηνευτική προσωπικότητα.

4.    Η μακρόχρονα βασανισμένη, αυτοθυσιαζόμενη προσωπικότητα.

5.    Η επιφυλακτική, καχύποπτη και φιλόνικη προσωπικότητα.

6.    Η με έντονο αίσθημα ανωτερότητας και υπεροψίας προσωπικότητα.

7.    Η απομονωμένη και απόμακρη προσωπικότητα.

  Η απομονωμένη & απόμακρη προσωπικότητα

Το άτομο αυτό εμφανίζεται απόμακρο, συγκρατημένο, χωρίς να αναμιγνύεται στα καθημερινά γεγονότα και τις έγνοιες των άλλων ανθρώπων. Η έκφραση του μπορεί να μειωθεί στο ελάχιστο και να παρουσιάζεται ήσυχο, απομονωμένο, ακοινώνητο.

Μπορεί να φαίνεται ότι ακολουθεί τη δική του ανεξάρτητη τροχιά στη ζωή χωρίς συναισθηματικές σχέσεις με τους άλλους και χωρίς να εντυπωσιάζεται από τις επιτυχίες των άλλων. Κάτω, όμως, από αυτήν την επιφάνεια συχνά κρύβεται ένας άνθρωπος υπερευαίσθητος, εύθραυστος και χωρίς προσαρμοστική ικανότητα, του οποίου η ισορροπία μπορεί να αναποδογυριστεί με την παραμικρότερη δυσκολία στις διαπροσωπικές του σχέσεις.

Η απομόνωσή του είναι μια προστατευτική άρνηση αυτών των επικίνδυνα επώδυνων εμπειριών. Το ιστορικό ενός τέτοιου ανθρώπου περιλαμβάνει μοναχικές ασχολίες και ενδιαφέροντα. Η εργασία του συνήθως είναι μη συναγωνιστική και απαιτεί ελάχιστη διαπροσωπική επαφή. Μέσα στην ομάδα αυτών των ανθρώπων, μπορούμε επίσης να βρούμε εκκεντρικά άτομα που ασχολούνται φανατικά με αποκλειστικές δίαιτες ή υγιεινή διατροφή, με θρησκευτικά ή πολιτικοκοινωνικά κινήματα, με παράξενο ντύσιμο κλπ.

Πολλές φορές η παιδική ηλικία τέτοιων ατόμων χαρακτηρίζεται από επανειλημμένες αποτυχίες και απογοητεύσεις στην προσπάθεια να δημιουργήσουν μια στενή σχέση με τους γονείς τους, μια αδυναμία που τους ακολουθεί αργότερα στην ζωή τους, όποτε και αποφεύγουν να δημιουργήσουν σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους.

Επανειλημμένοι αποχωρισμοί από την μητέρα ή έλλειψη μιας σταθερής συντονισμένης στις ανάγκες του ατόμου φροντίδας, από το περιβάλλον, θεωρείται ψυχαναλυτικά ότι μπορεί να συμβάλουν στην ανάπτυξη τέτοιας προσωπικότητας, αλλά οπωσδήποτε σημασία έχουν και ιδιοσυστατικοί παράγοντες.

Το άτομο με αυτήν την προσωπικότητα προσπαθεί να μείνει μακριά από τις ενοχλήσεις της ζωής αναζητώντας παρηγοριά και ικανοποίηση μόνο μέσα από τον εαυτό τους. Η αρρώστια εισβάλλει μέσα σ’ αυτό το σύστημα απειλώντας την τόσο εύθραυστη ισορροπία του.

Ο άρρωστος τότε αντιδρά με επίταση των βασικών του μηχανισμών των βασικών του μηχανισμών, δηλαδή γίνεται πιο απαθής και απόμακρος. Αυτό που έχει σημασία στην ψυχολογική αντιμετώπιση του άρρωστου αυτού, είναι ο σεβασμός της έλλειψης κοινωνικότητάς του σαν ανάγκη διατήρησης της ισορροπίας του. Έτσι θα κρατήσουμε ένα ενδιαφέρον πάνω του, αλλά ποτέ δεν θα τον πιέσουμε να γίνει πιο κοινωνικός ή να μας το ανταποδώσει.

Στοματική υπεραπαιτητική προσωπικότητα

Ο άρρωστος με αυτόν τον τύπο προσωπικότητας δίνει μια υπερεπείγουσα απόχρωση σε όλες τις απαιτήσεις του. Φαίνεται να χρειάζεται ειδική προσοχή και συνεχείς συμβουλές. Τοποθετεί τον εαυτό του στα χέρια του νοσηλευτικού προσωπικού και περιμένει ατέλειωτη φροντίδα.

Ακόμη και όταν εμφανίζεται γενναιόδωρος και ότι νοιάζεται για τους άλλους, στην πραγματικότητα περιμένει ανταπόδοση και γίνεται μνησίκακος αν δεν την πάρει. Στηρίζεται έντονα πάνω στους άλλους για να νιώσει σιγουριά και προστασία. Αν οι ανάγκες του δεν ικανοποιηθούν θυμώνει εύκολα ή πέφτει σε μελαγχολία. Είναι το άτομο που μπορεί να τρώει πολύ, να καπνίζει ή να πίνει πολύ ή να παίρνει πολλά φάρμακα και εύκολα να εθιστεί.

Για το άτομο αυτό, που εύκολα νιώθει αβοήθητο και ανήμπορο σαν ένα μωρό, το να πάρει τροφή , φάρμακα ή ειδική φροντίδα θεωρείται ισοδύναμο με το να πάρει αγάπη.

Η σημασία της αρρώστιας για το άτομο αυτό είναι ότι το άγχος και το στρες που την συνοδεύουν τείνουν να μεταμορφωθούν σε επιθυμία για αμέριστη φροντίδα και ταυτόχρονα σε έντονο φόβο μήπως το άτομο εγκαταλειφθεί σαν μωρό, που ασυνείδητα νιώθει ότι κινδυνεύει να πεθάνει.

Η αρρώστια για το άτομο είναι ένας πειρασμός να επιστρέψει (= παλινδρομήσει) σε αρχέγονη φάση της βρεφικής του ηλικίας, τότε που ένιωθε απόλυτη ασφάλεια και προστασία. Γίνεται όμως, ταυτόχρονα αντιληπτή σαν συνέπεια έλλειψης ενδιαφέροντος και προστασίας από τους άλλους. Στην πάλη του ενάντια σε αυτές τις επιθυμίες και τους φόβους μπορεί να δώσει τις εξής λύσεις:

Α. Μπορεί να «κρεμαστεί» κυριολεκτικά σε ότι λένε ο γιατρός και οι νοσοκόμες. 

Β. Μπορεί από φόβο για την εξάρτησή του να αντισταθεί κάθε μορφή θεραπείας και φροντίδας. 

Γ. Μπορεί να πέσει σε μελαγχολία  και απόσυρση, νιώθοντας σαν ένα μωρό, που δεν το αγαπούν. 

Δ. Μπορεί να κατηγορεί έντονα το νοσηλευτικό προσωπικό για τη μη ανακούφιση των ενοχλημάτων της αρρώστιας του.

Κατανοώντας τις βαθύτερες ανάγκες του αρρώστου αυτού το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό προσαρμόζει τη φροντίδα του ανάλογα. Για το άτομο που είναι σε οξεία φάση και η ανάγκη εξάρτησης είναι έντονη η αποτελεσματική και γρήγορη νοσηλευτική φροντίδα ανακουφίζει όχι μόνο τα σωματικά του ενοχλήματα αλλά και τις ψυχολογικές του ανάγκες.

Αν όμως πρέπει να τεθούν όρια επειδή οι απαιτήσεις του αρρώστου είναι υπερβολικές και συνεχείς, αυτό θα γίνει με σταθερότητα και ηρεμία, και όχι με εκνευρισμό και τιμωρητικότητα. Η φροντίδα ποτέ δεν θα αποσυρθεί σαν τιμωρία, απλώς θα εξηγηθεί η ανάγκη επιβολής περιορισμών στην απαιτητικότητα.

Στην ανάγκη θα προσφερθούν και μερικές υποχωρήσεις σαν ανταμοιβή της προσπάθειας του αρρώστου να δεχθεί περιορισμούς π.χ. μια επιθυμητή αλλαγή στην δίαιτα, διευκόλυνση των επισκέψεων των μελών της οικογένειάς του κλπ.

Τακτική, ελεγχόμενη προσωπικότητα

Το άτομο αυτό αποτελεί παράδειγμα αυτοελέγχου και αυτοσυγκράτησης. Όταν όμως βρεθεί κάτω από στρες, έχει ανάγκη να γνωρίζει με ακρίβεια την κατάστασή του, όχι μόνο γιατί αντιμετωπίζει τα προβλήματά του κυρίως με την λογική, αλλά και γιατί έτσι ελέγχει το άγχος του. Εδώ ανήκει η γυναίκα που καταναλίσκει το χρόνο της ώστε να εξαφανισθεί και το τελευταίο μόριο σκόνης από το σπίτι της ή ο άνδρας που περηφανεύεται για την εξαιρετική ακρίβεια στις συναλλαγές του.

Ο άρρωστος με αυτόν τον τύπο προσωπικότητας είναι ιδιαίτερα τακτικός, ακριβής, συγκρατημένος, συνεπής, ευσυνείδητος και υπεραπασχολημένος με τις έννοιες του σωστού και του λάθους. Ταυτόχρονα όμως εμφανίζεται ιδιαίτερα πεισματάρης και είναι «σφιχτός» με τα χρήματα.

Η διαμόρφωση αυτής της προσωπικότητας κατά την ψυχαναλυτική σχολή, θεωρείται ότι οφείλεται σε διαταραχή της περιόδου ενάμιση έως τριών ετών, οπότε αναπτυξιακά εγκαθίσταται ο έλεγχος των απεκκριτικών λειτουργιών και συμβαίνει και μεγάλου βαθμού διανοητική ανάπτυξη του παιδιού.

Ο υπέρμετρος έλεγχος και η υπερβολική χρησιμοποίηση της λογικής φαίνονται να είναι αμυντικοί μηχανισμοί στην προσπάθεια του παιδιού να ελέγξει τις παρορμήσεις του, ιδιαίτερα τις επιθετικές. Η αρρώστια απειλεί το άτομο αυτό με απώλεια του ελέγχου των παρορμήσεών του. Καθώς η ικανότητά του να ελέγχει την επιθετικότητά του και να ικανοποιεί τη συνείδησή του με «καλή» και δημιουργική σκληρή εργασία κινδυνεύει, προσπαθεί να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο αυτό διπλασιάζοντας τις προσπάθειες του να φανεί υπεύθυνο και τακτικό και να ελέγξει τα συναισθήματά του.

Έτσι εμφανίζεται μια επίταση της αυτοσυγκράτησης, της τυπικότητας και του πείσματος και ο άρρωστος παρουσιάζεται άκαμπτος και ισχυρογνώμων. Η ανάγκη του ατόμου για διανοητικό έλεγχο το οδηγεί σε δισταγμό και αμφιβολία στο κατά πόσο γνωρίζει όλες τις λεπτομέρειες της αρρώστιάς του ή όχι. Το άτομο αυτό έχει ανάγκη να νιώθει ότι το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό είναι επιστημονικά τέλεια καταρτισμένο, είναι προσεκτικό, αποτελεσματικό και το διακρίνει ακρίβεια και καθαριότητα.

Ανακουφίζεται ιδιαίτερα όταν του εξηγηθούν οι λεπτομέρειες της αρρώστιας του και τα στάδια που θα ακολουθηθούν στο διαγνωστικό έλεγχο και τη θεραπεία του, γιατί έτσι μπορεί να εγκαθιστά διανοητικό έλεγχο του άγχους του. Φυσικά κανείς προσέχει να μην εισαγάγει άχρηστες λεπτομέρειες που θα γίνουν πηγές νέου άγχους.

Ακόμη ενθαρρύνεται η συμμετοχή του αρρώστου σε διάφορες αποφάσεις ή και στην θεραπεία του την ίδια (π.χ. ασκήσεις, αλλαγές, υπολογισμός θερμίδων κλπ) με ιδιαίτερη αναγνώριση και επιβράβευση της δυνατής λογικής του.

Πηγή: https://www.bestrong.org.gr/