Η εκάστοτε εξουσία έχει χρησιμοποιήσει –απροκάλυπτα ή μη– το ποδόσφαιρο μετατρέποντάς το σε άγρια βιομηχανία του θεάματος, σε απόλυτη σύνδεση με την πολιτική.
Σε μια χιουμοριστική ψυχαναλυτική ανάλυση στα Cahiers du Football (τετράδια του ποδοσφαίρου), ο συντάκτης του άρθρου είχε επινοήσει μια φανταστική συνέντευξη με τον πατέρα της ψυχανάλυσης, που κατέληγε πως η παγκόσμια απήχησή του οφείλεται στο γεγονός πως στο ποδόσφαιρο συνυπάρχουν ταυτόχρονα η ενόρμηση της ζωής και η ενόρμηση του θανάτου.
Ο ανθρώπινος κλοιός που σχηματίστηκε γύρω από το σώμα του Κρίστιαν Ερικσεν όταν έπεσε στο χορτάρι κατά τη διάρκεια του αγώνα Δανίας-Φινλανδίας απέδειξε με έναν πρωτοφανή τρόπο τη συνύπαρξη αυτών των δύο ενορμήσεων πάνω στο πράσινο χορτάρι.
Ο Σίμον Κιάερ, ο Δανός αρχηγός που έδωσε οδηγίες σε όλη την ομάδα για το πώς θα προστατέψουν την ιδιωτικότητα της στιγμής, έδειξε πως οι πρωταγωνιστές των γηπέδων είναι ικανοί να χτίσουν ένα τείχος προστασίας και ανθρωπιάς, δίνοντας παράλληλα ένα μάθημα ενσυναίσθησης αφότου πρώτα είχε σώσει τη ζωή του συμπαίκτη του, κρατώντας ανοιχτή την αναπνευστική του οδό. Και οι οπαδοί, φωνάζοντας, θαυμάζοντας ή αγανακτώντας, ζουν μια συλλογική παλινδρόμηση, μια επιστροφή στην παιδική ηλικία, στα προγεννητικά στάδια. Ισως γι’ αυτό το ποδόσφαιρο έχει αποδειχτεί μια από τις θεραπευτικές μεθόδους που εφαρμόζονται σε ψυχιατρικά νοσοκομεία.
Στη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Cambridge University Press τον Ιανουάριο του 2018, οι ερευνητές, ύστερα από 25 χρόνια προώθησης του ποδοσφαίρου ως μέσου θεραπείας σε ψυχωσικούς ασθενείς, δείχνουν την ευεργετική επίδραση του αθλήματος τόσο στους ίδιους του θεραπευόμενους όσο και στο ίδρυμα.
Στην ίδια μελέτη αναφέρεται και η ιστορία του ποδοσφαίρου στα ψυχιατρικά ιδρύματα, όπου φαίνεται καθαρά πως από το 1930 που το άθλημα χρησιμοποιήθηκε θεραπευτικά στο Asilo-de-Torres στην Αργεντινή, είχε τη λειτουργία «ομαδικής θεραπείας». Λίγο αργότερα στη Γαλλία, το 1948, οι ψυχίατροι Sivadon και Daumezon διοργάνωσαν τους πρώτους διανοσοκομειακούς αγώνες ποδοσφαίρου, επιβεβαιώνοντας τη θεραπευτική λειτουργία του ομαδικού αθλήματος στην ψυχική υγεία των χρόνια πασχόντων.
Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν ζητήματα ψυχικής ασθένειας στον χώρο του ποδοσφαίρου, όπως η κατάθλιψη, οι κρίσεις πανικού και ο αυτοκτονικός ιδεασμός των παικτών. Μόνο που το σύστημα που έχει δομηθεί γύρω από τους μύθους του ποδοσφαίρου δεν τους επιτρέπει να καταφύγουν εύκολα σε ψυχική βοήθεια με αποτέλεσμα να καταγράφονται ακόμα και αυτοχειρίες όπως εκείνες του Γκάρι Σπιντ και του Ρόμπερτ Ενκε. Στον αντίποδα υπάρχει η αποθηρίωση των μαζών, η βιομηχανοποίηση και η πολιτικοποίηση του φούτμπολ. Το ερώτημα που γεννάται αφορά, συνεπώς, τον βαθμό της χειραγώγησης των αναγκών των παικτών και των οπαδών από μέρους του κοινωνικού συστήματος.
Η καταπιεστική απομετουσίωση για την οποία κάνει λόγο ο Μαρκούζε, δηλαδή εκείνη που μας πείθει να ικανοποιούμε τις επιθυμίες μας με τρόπο που είναι χρήσιμος στο σύστημα, δείχνει να έχει καθαρή εφαρμογή στον χώρο του ποδοσφαίρου, όπου «η ειδωλολατρία της μπάλας είναι μια δεισιδαιμονία αντάξια του λαού» και «οι εργάτες αφήνουν την ταξική τους συνείδηση να ατροφήσει και γίνονται έρμαια των ταξικών τους εχθρών», όπως σημειώνει ο Εντουάρντο Γκαλεάνο στο βιβλίο του «Το ποδόσφαιρο στη σκιά και στο φως».
Ο Ουρουγουανός δημοσιογράφος και συγγραφέας ομολογεί πως κάποτε ονειρευόταν να βιοποριστεί κλοτσώντας μια μπάλα στα γήπεδα, αλλά αναγκάστηκε να αρκεστεί στο να προσεγγίσει το όνειρό του μέσα από τη γραφή. Ετσι υπογράφει ένα από τα σπουδαιότερα βιβλία για το πιο λαϊκό άθλημα με τη μεγαλύτερη επιρροή στον πλανήτη και μας μυεί στο σύμπαν του ποδοσφαίρου, μέσα από την ίδια την ιστορία των γηπέδων και των πρωταγωνιστών του, μέσα από την εξέλιξη του αθλήματος στη βιομηχανία του θεάματος, την εξάπλωσή του στην πολιτική και τον εκφυλισμό του από οικονομικά συμφέροντα, μίντια, χειραγωγήσεις οπαδών και τζόγο. Εξηγεί πως η διάδοση του ποδοσφαίρου σε παγκόσμια κλίμακα ήταν αποτέλεσμα ενός ιμπεριαλιστικού τεχνάσματος, με στόχο να καθηλώνονται οι καταπιεσμένοι λαοί στην παιδική τους ηλικία. Και μέσα από αυτή την καθήλωση, το ζωώδες ένστικτο επιβάλλεται στην ανθρώπινη λογική, η άγνοια συνθλίβει τον πολιτισμό, κι έτσι ο όχλος έχει αυτό που θέλει. Ή μήπως έτσι έχει αυτό που θέλει η εκάστοτε εξουσία; Πότε όμως ο «άνθρωπος του παιχνιδιού» –όρος δανεικός από τον Δανο-αμερικανό ψυχαναλυτή Ερικ Ερικσον– χάνει τη χαρά της μπάλας και γίνεται μισθοφόρος υποδουλωμένος σε συμφέροντα ή φανατικός επιρρεπής στη βία ή στον τζόγο;
Διατρέχοντας την ιστορία του ποδοσφαίρου, βλέπουμε πως το λαϊκό σπορ έχει γίνει όχημα επίδειξης του ιταλικού φασισμού, του βρετανικού ιμπεριαλισμού, του λατινοαμερικανικού αναρχισμού, πεδίο βιαιοπραγιών και φανατισμών. Συνεπώς η εκάστοτε εξουσία έχει χρησιμοποιήσει –απροκάλυπτα ή μη– το ποδόσφαιρο μετατρέποντάς το σε άγρια βιομηχανία του θεάματος, σε απόλυτη σύνδεση με την πολιτική.
Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, πως το ποδόσφαιρο δεν φέρει τη δική του κουλτούρα και ταυτότητα, από τους χωματόδρομους της παιδικής ηλικίας, όπου δομούνται οι ασύνειδες παρορμήσεις που καθορίζουν τη συμπεριφορά μας, μέχρι τα γήπεδα ως πεδία μεταβιβάσεων με την ψυχαναλυτική έννοια του όρου. Εκεί όπου βιώνεται το απόγειο της χαράς μιας παιχνιδικής εμπειρίας πυροδοτώντας μια συλλογική ευτυχία, εκεί όπου ο «άνθρωπος του παιχνιδιού», όπως έγραφε ο Ερικ Ερικσον, «μπορεί να αισθανθεί ότι διασκεδάζει ελεύθερος από οποιονδήποτε φόβο ή ελπίδα σοβαρών συνεπειών και μπορεί να βρεθεί σε διακοπές από την κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα».
Μια τέτοια «διακοπή» συνέβη κατά τη διάρκεια του αγώνα Δανίας-Φινλανδίας, στο «βασίλειο της ανθρώπινης συντροφικότητας που ασκείται σε ελεύθερο χώρο» όπως αποκαλούσε ο Αντόνιο Γκράμσι το ποδόσφαιρο. Μια διακοπή ενσυναίσθησης πάνω στο πράσινο χορτάρι. Γι' αυτό και δικαίως διεκδικεί τη δική του θέση στον χώρο της ψυχικής υγείας ως θεραπευτική μέθοδος.
Πηγή: https://www.efsyn.gr/
0 Σχόλια