Η έλλειψη στέγης αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου που κρύβει κάτω από την επιφάνεια τα φαινόμενα ακραίας φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, τα οποία επιδεινώθηκαν στην Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης.
Παρότι δεν υπάρχει συστηματική καταγραφή, υπάρχει μια εμπειρική εκτίμηση ότι παρατηρείται μια αύξηση στον αριθμό των ανθρώπων που ζουν άστεγοι στους δρόμους. Το πρόβλημα αφορά τόσο στον ελληνικό πληθυσμό όσο και στους πρόσφυγες ή μετανάστες, στους πιο ευάλωτους και φτωχούς, αλλά και στα νεότερα θύματα της κρίσης. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει, επίσης, στους «αόρατους» άστεγους, τους ανθρώπους που ζουν σε ερείπια, σε ακατάλληλους χώρους χωρίς ρεύμα και νερό ή υπό την δαμόκλειο σπάθη μιας έξωσης ή κατάσχεσης.
Η οικονομική κρίση έπληξε την ψυχική υγεία και τις σχετικές παρεχόμενες υπηρεσίες και «η εικόνα συμπληρώνεται με την αυξητική τάση των αστέγων στα μεγάλα αστικά κέντρα, πολλοί από τους οποίους βρέθηκε να είναι ψυχικά άρρωστοι».[1]
Τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να προϋπάρχουν και να συμβάλουν ως παράγοντας απώλειας στέγης, αλλά μπορεί να εμφανιστούν και ως αποτέλεσμα της διαβίωσης στο δρόμο ή σε ακατάλληλες συνθήκες στέγασης.
Οι άστεγοι άνθρωποι με σοβαρές ψυχικές ή χαρακτηριολογικές διαταραχές, συννοσηρότητες, ή/και χρήστες ουσιών είναι συχνά άνθρωποι που έχουν υποστεί ψυχικά τραύματα και λόγω αυτού η συμπεριφορά τους ενίοτε δημιουργεί δυσκολίες στους επαγγελματίες, που δεν ξέρουν πώς να τους προσεγγίσουν, με αποτέλεσμα να τους αποκλείουν άθελά τους από τις υπηρεσίες, εντείνοντας με αυτόν τον τρόπο το τραύμα.
Μια σειρά από θεσμικά κενά (συχνά δεν «ταιριάζουν» ούτε στις δομές αστέγων ούτε στις δομές ψυχικής υγείας) εντείνει αυτόν τον πολλαπλό αποκλεισμό και φαύλο κύκλο και οδηγεί αυτούς τους ανθρώπους στον δρόμο, στον αποκλεισμό από υπηρεσίες υγείας και ψυχικής υγείας και μόνο στην αντιμετώπιση του επείγοντος, όταν τα συμπτώματά τους γίνουν κραυγαλέα.
Θα πρέπει να σταθούμε σε αυτό το σημείο και να τονίσουμε ότι είναι επιτακτική ανάγκη να σταματήσει η αναπαραγωγή μιας συχνά διαστρεβλωμένης αντίληψης ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι είτε είναι από επιλογή στον δρόμο είτε δεν θέλουν να τους προσεγγίσουμε. Στην πραγματικότητα, οι κλασικές υπηρεσίες δεν έχουν τα κατάλληλα εργαλεία να τους προσεγγίσουν και υπάρχει θεσμικό κενό εξειδικευμένων παρεμβάσεων.
Μέρος αυτού του κενού σε εργαλεία προσέγγισης φιλοδοξεί να καλύψει το εγχειρίδιο «Πρακτικές Προσεγγίσεις στην Εργασία με Αστέγους που αντιμετωπίζουν Προβλήματα Ψυχικής Υγείας», που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+ DIGNITY & WELL-BEING: Exchange for changing. Στο πρόγραμμα αυτό συμμετέχουν συνολικά οκτώ (8) οργανισμοί που εργάζονται με αστέγους από αντίστοιχες ευρωπαϊκές χώρες.
Το πρόγραμμα αποτελεί την εξέλιξη μιας πρωτοβουλίας του SMES Europa, που ασχολείται με το θέμα ψυχική υγεία και κοινωνικός αποκλεισμός (η ΕΚΨ&ΨΥ Π. Σακελλαρόπουλος είναι μέλος του ΔΣ). Στην προσπάθεια αυτή ενεργό συμμετοχή έχει και το Ελληνικό Δίκτυο για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Κατοικία.
Το εγχειρίδιο έχει ως στόχο να βοηθήσει τους επαγγελματίες να αναπτύξουν τις κατάλληλες εκείνες δεξιότητες, ώστε να προσεγγίζουν πιο αποτελεσματικά τους αστέγους με ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Περιέχει επτά ενότητες, που μπορούν να χαρακτηριστούν ως οι τέσσερις πυλώνες και οι τρεις άξονες που στηρίζουν το οικοδόμημα μιας συνεκτικής παρέμβασης στον τομέα της έλλειψης στέγης.
Οι τέσσερις πυλώνες είναι οι παράμετροι του κοινωνικού παράγοντα, της υγείας, της στέγασης και της ανάκαμψης των αστέγων, προς την κατεύθυνση της αξιοπρέπειας και της ευημερίας τους. Οι τρεις άξονες είναι οι υπηρεσίες παρέμβασης στην κοινότητα, η δικτύωση και η υποστήριξη-εκπαίδευση του προσωπικού, που διατρέχουν και συνδέουν τους τέσσερις πυλώνες.
Σε καθεμία από τις ενότητες, ο αναγνώστης βρίσκει μια εισαγωγή, βασικούς άξονες και έννοιες, τις αναμενόμενες δυσκολίες, τις καλές πρακτικές, καθώς και μία τουλάχιστον ανάλυση περιστατικού η οποία φωτίζει καλύτερα τα αντίστοιχα θέματα. Εντός του οδηγού είναι ακόμα διαθέσιμο ένα γλωσσάρι και η σχετική βιβλιογραφία.
Το ενδιαφέρον είναι ότι τα ζητήματα που τίθενται και οι προτεινόμενες απαντήσεις στις προκλήσεις, είναι σε αντιστοιχία με τις προκλήσεις που αφορούν στην Ελλάδα.
Το εγχειρίδιο είναι, επίσης, πολύ κοντά με τις αντίστοιχες προτάσεις που καταλήγει η υπό δημοσίευση έρευνα (Ν. Κουραχάνη και Π. Φίτσιου) για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων: συντονισμένο και εξατομικευμένο σχέδιο στέγασης, κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών υγείας, αξιοποίηση της εμπειρίας των Κινητών Μονάδων Ψυχικής Υγείας για την προσέγγιση των αστέγων με ψυχιατρικά προβλήματα εκεί που βρίσκονται και βιώνουν την ανάγκη, αξιοποίηση της εμπειρίας των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης (ΚοιΣΠΕ) για την αποκατάσταση και ανάκαμψη των ατόμων, και δικτύωση των υπηρεσιών.
Σημαντικός παράγοντας παραμένει η πολιτική βούληση για την εφαρμογή του Εθνικού Σχεδιασμού που θα περιλαμβάνει ένα συνεχές υπηρεσιών πρόληψης και αποκατάστασης με άξονα την ενεργό συμμετοχή των ίδιων των ατόμων αντί του εγκλωβισμού τους στον ρόλο του «ωφελούμενου».
Για να συμβεί, βέβαια, αυτό πρέπει να συμβαδίσει με την αντιμετώπιση του φαινομένου της έλλειψης στέγης ως πολυπαραγοντικού φαινομένου που δεν οφείλεται αποκλειστικά σε προσωπικούς παράγοντες, αλλά και σε κοινωνικούς, οικονομικούς και δομικούς. Συνεπώς, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται μόνο υπό το πρίσμα της προνοιακής μέριμνας, αλλά και υπό αυτό της εξάλειψης των κοινωνικών ανισοτήτων και των φαινομένων φτώχειας που συνήθως πλήττουν τις πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.
Πηγή: psychologynow.gr
0 Σχόλια