Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας: Οδηγός για εργαζόµενους στο πεδίο

ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΞΕΣΠΑΣΜΑ ΜΙΑΣ ΚΡΙΣΗΣ;

Στον κόσμο συμβαίνουν διάφορα γεγονότα που προκαλούν δυστυχία, όπως ο πόλεμος, οι φυσικές καταστροφές, τα ατυχήματα, οι πυρκαγιές και η διαπροσωπική βία (για παράδειγμα, σεξουαλική βία). Από αυτά μπορούν να επηρεαστούν μεμονωμένα άτομα, οικογένειες ή και ολόκληρες κοινότητες. Ο κάθε ένας μπορεί να χάσει το σπίτι του ή τους αγαπημένους του, να αποχωριστεί από την οικογένεια και την κοινότητα, ή να βιώσει τη βία, την καταστροφή ή τον θάνατο. Αν και όλοι επηρεάζονται με κάποιον τρόπο από αυτά τα γεγονότα, υπάρχει ένα ευρύ φάσμα αντιδράσεων και συναισθημάτων που μπορεί να έχει κάθε άτομο. Πολλοί, ενδέχεται να αισθάνονται συντετριμμένοι, να βρίσκονται σε σύγχυση ή να είναι πολύ αβέβαιοι για το τι συμβαίνει. Μπορεί να αισθάνονται πολύ φοβισμένοι ή ανήσυχοι ή να έχουν «μουδιάζουν» συναισθηματικά και να αποστασιοποιούνται.

Ορισμένοι, ενδέχεται να έχουν ήπιες αντιδράσεις, ενώ άλλοι πιο σοβαρές. Το πώς κάποιος αντιδρά εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ άλλων:

» Το είδος και τη σοβαρότητα του/των γεγονότος/ων που βιώνουν.

» Την εμπειρία τους σε σχέση με προηγούμενα τραυματικά περιστατικά.

» Τη στήριξη που έχουν στη ζωή τους από τους άλλους.

» Τη σωματική τους υγεία.

» Το προσωπικό και οικογενειακό τους ιστορικό προβλημάτων ψυχικής υγείας.

» Το πολιτισμικό τους υπόβαθρο και τις παραδόσεις.

» Την ηλικία τους (π.χ. παιδιά διαφορετικών ηλικιακών ομάδων αντιδρούν διαφορετικά).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1 Ο Π.Ο.Υ. (2010) και το Sphere (2011) περιγράφουν την ψυχολογική αποφόρτιση ως μια διαδικασία που προάγει την αποκλιμάκωση της έντασης ζητώντας από έναν άνθρωπο να αφηγηθεί συνοπτικά αλλά συστηματικά τις αντιλήψεις του, τις σκέψεις και τις συναισθηματικές του αντιδράσεις σε ένα πρόσφατο ψυχοπιεστικό γεγονός. Αυτή η παρέμβαση δεν συστήνεται. Είναι διακριτή από τη συνήθη επιχειρησιακή αποφόρτιση των αρωγών όπως χρησιμοποιείται από μερικούς οργανισμούς στο τέλος μιας αποστολής ή αφού ολοκληρωθεί μια επαγγελματική υποχρέωση. Όλοι διαθέτουμε δυνάμεις και ικανότητες που μας βοηθούν να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της ζωής. Ωστόσο, μερικοί άνθρωποι είναι ιδιαιτέρως ευάλωτοι σε μια κατάσταση κρίσης και ενδέχεται να χρειαστούν επιπλέον βοήθεια. Σε αυτές τις περιπτώσεις περιλαμβάνονται άτομα που ενδεχομένως διατρέχουν κίνδυνο ή χρήζουν επιπλέον υποστήριξης λόγω της ηλικίας τους (παιδιά, ηλικιωμένοι), επειδή έχουν μια ψυχική ασθένεια ή σωματική αναπηρία ή επειδή ανήκουν σε ομάδες που μπορεί να περιθωριοποιούνται ή να γίνονται στόχος βίας.  

1.2 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ Α΄ ΒΨΥ;

Σύμφωνα με τις έρευνες που διεξήχθησαν στο πλαίσιο του προγράμματος Sphere (2011) και από τη Διϋπηρεσιακή Μόνιμη Επιτροπή (IASC) των Ηνωμένων Εθνών (2007), οι πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας (Α΄ΒΨΥ) περιγράφονται ως μια ανθρώπινη, ενθαρρυντική ανταπόκριση σε έναν συνάνθρωπο που υποφέρει και που μπορεί να χρειάζεται στήριξη.

Οι Α΄ ΒΨΥ περιλαμβάνουν τα ακόλουθα θέματα:

» Εκτίμηση των αναγκών και των ανησυχιών

» Παροχή βοήθειας για την κάλυψη βασικών αναγκών (για παράδειγμα, τροφή και νερό, πληροφορίες).

» Να ακούμε τους συνανθρώπους μας, χωρίς άσκηση πίεσης για να μιλήσουν » Καθησυχασμός των ατόμων και βοήθεια για να αισθάνονται ηρεμία

» Βοήθεια για διασύνδεση με πληροφορίες, υπηρεσίες και κοινωνική υποστήριξη » Προστασία τους από περαιτέρω βλάβη.

Είναι επίσης σημαντικό να καταλάβουμε τι δεν είναι οι Α΄ ΒΨΥ:

» Δεν είναι κάτι που μόνο οι επαγγελματίες μπορούν να κάνουν

» Δεν πρόκειται για συμβουλευτική από επαγγελματίες.

» Δεν πρόκειται για “ψυχολογική αποφόρτιση” , καθώς η παροχή Α΄ ΒΨΥ δεν συνεπάγεται απαραιτήτως μια λεπτομερή συζήτηση του ψυχοπιεστικού περιστατικού.

» Δεν ζητάμε από τα άτομα να αναλύσουν τι συνέβη, ή να τοποθετήσουν τον χρόνο και τα γεγονότα σε σειρά.

» Παρά το γεγονός ότι η παροχή Α΄ ΒΨΥ περιλαμβάνει και τη διαθεσιμότητά μας να ακούμε τις ιστορίες των ατόμων, δεν πιέζουμε κανέναν να μας εκφράσει τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις του σε ένα γεγονός.

 Οι Α΄ ΒΨΥ αποτελούν μια εναλλακτική λύση αντί της ψυχολογικής αποφόρτισης, η οποία έχει θεωρηθεί αναποτελεσματική. Αντιθέτως, οι Α΄ ΒΨΥ εμπεριέχουν παράγοντες που φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη χρησιμότητα στη μακροπρόθεσμη ανάκαμψη των ατόμων (σύμφωνα με διάφορες μελέτες και την επικρατούσα άποψη πολλών αρωγών σε κρίσεις).

Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν:

» Αίσθημα ασφάλειας, σύνδεση με άλλα άτομα, ηρεμία και αισιοδοξία.

» Δυνατότητα πρόσβασης στην κοινωνική, σωματική και συναισθηματική υποστήριξη και

» Να αισθάνονται (τα άτομα) σε θέση να βοηθήσουν τον εαυτό τους, μεμονωμένα και ως κοινότητες ατόμων.

1.3 Α΄ ΒΨΥ: ΠΟΙΟΙ , ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΠΟΥ ; Σε ποιον απευθύνονται οι Α΄ ΒΨΥ;

Οι Α΄ ΒΨΥ απευθύνονται σε άτομα σε έντονη δυσφορία που έχουν προσφάτως βιώσει σοβαρά τραυματικά γεγονότα. Μπορείτε να προσφέρετε βοήθεια τόσο σε παιδιά, όσο και σε ενήλικες. Ωστόσο, δεν χρειάζονται, ή δεν επιθυμούν την παροχή Α΄ ΒΨΥ όλοι όσοι έχουν βιώσει μια κρίση. Μην επιβάλλετε τη βοήθειά σας σε εκείνους που δεν το επιθυμούν, αλλά να είστε διαθέσιμοι σε όσους ενδέχεται να επιθυμούν να λάβουν στήριξη.

Ενδέχεται να υπάρχουν περιπτώσεις που χρήζουν πιο εξειδικευμένης υποστήριξης, πέραν των Α΄ ΒΨΥ. Να γνωρίζετε τις δυνατότητές σας και να ζητάτε βοήθεια από άλλους, όπως το ιατρικό προσωπικό (εάν υπάρχει), τους συναδέλφους σας ή άλλα άτομα στην περιοχή, τις τοπικές αρχές, ή την κοινότητα και τους θρησκευτικούς ηγέτες. Στο πλαίσιο που ακολουθεί παρατίθενται περιπτώσεις ατόμων που χρήζουν πιο άμεσης, εξειδικευμένης υποστήριξης. Άτομα υπό αυτές τις συνθήκες χρήζουν πρωτίστως ιατρικής ή άλλης βοήθειας για να σωθεί η ζωή τους.

ΑΤΟΜΑ ΠΟΥ ΧΡΗΖΟΥΝ ΠΙΟ ΑΜΕΣΗΣ, ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ :

» Άτομα με σοβαρούς τραυματισμούς που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους.

» Άτομα με τέτοιο βαθμό αναστάτωσης που δεν είναι σε θέση να φροντίσουν τον εαυτό τους ή τα παιδιά τους

» Άτομα που ενδέχεται να βλάψουν τον εαυτό τους

» Άτομα που ενδέχεται να βλάψουν ή να θέσουν σε κίνδυνο άλλους.

ΠΟΤΕ ΠΑΡΕΧΟΝΤΑΙ ΟΙ Α΄ ΒΨΥ;

Αν και τα άτομα μπορεί να χρειάζονται βοήθεια και υποστήριξη για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά από ένα συμβάν, οι Α΄ ΒΨΥ έχουν στόχο να βοηθήσουν αυτούς που πρόσφατα βίωσαν κάποιο τραυματικό γεγονός. Μπορείτε να παρέχετε Α΄ ΒΨΥ κατά την πρώτη επαφή με άτομα που βρίσκονται σε έντονη δυσφορία, συνήθως κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά το συμβάν. Ωστόσο, ορισμένες φορές μπορεί να απαιτηθούν λίγες ημέρες ή εβδομάδες μετά, ανάλογα με τη διάρκεια και τη σοβαρότητα του συμβάντος.

ΠΟΥ ΠΑΡΕΧΟΥΜΕ Α΄ ΒΨΥ;

Μπορείτε να παρέχετε Α΄ ΒΨΥ οπουδήποτε θεωρείτε ότι είναι ασφαλές για εσάς. Κάτι τέτοιο, συνήθως, είναι εφικτό στο πλαίσιο της κοινότητας, όπως στον τόπο του ατυχήματος, ή στους τόπους όπου εξυπηρετούνται οι πληγέντες, όπως είναι τα κέντρα υγείας, τα καταφύγια ή τα στρατόπεδα, τα σχολεία και τα σημεία διανομής τροφίμων ή άλλων ειδών βοήθειας.

Ιδανικά, προσπαθήστε να παρέχετε Α΄ ΒΨΥ όπου μπορείτε να διασφαλίσετε την ιδιωτικότητα για να μιλήσετε με το άτομο, όταν το κρίνετε σκόπιμο. Για τα άτομα που έχουν βιώσει συγκεκριμένες κρίσεις, όπως η σεξουαλική βία, η ιδιωτικότητα είναι απαραίτητη για την εχεμύθεια και τον σεβασμό της αξιοπρέπειας του ατόμου.

Λάβετε υπόψη τις ακόλουθες ερωτήσεις καθώς προετοιμάζεστε για να παρέχετε Α΄ΒΨΥ σε διαφορετικές κουλτούρες:

Ένδυση

» Πρέπει να ντυθώ με συγκεκριμένο τρόπο, ώστε να δηλώσω τον σεβασμό μου; »                   » Χρειάζονται οι πληγέντες συγκεκριμένα είδη ένδυσης για να διατηρήσουν την αξιοπρέπεια και τα έθιμά τους;

Γλώσσα

» Ποιος είναι ο συνήθης τρόπος χαιρετισμού των ατόμων που ανήκουν σε αυτή την κουλτούρα;

» Τι γλώσσα μιλάνε;

Φύλο, Ηλικία & Εξουσία

» Μήπως οι πληγείσες γυναίκες θα πρέπει να προσεγγιστούν μόνο από γυναίκες αρωγούς; » Ποιους επιτρέπεται να προσεγγίσω; (Με άλλα λόγια, τον αρχηγό της οικογένειας ή της κοινότητας;)

Επαφή και Συμπεριφορά

» Ποιες είναι οι συνήθειές τους σχετικά με το άγγιγμα;

» Υπάρχει πρόβλημα, εάν κρατήσω το χέρι κάποιου ή αγγίξω τον ώμο του;

» Υπάρχει κάτι ειδικότερο που πρέπει να σκεφτώ, σε σχέση με τη συμπεριφορά μου στους ηλικιωμένους, στα παιδιά, στις γυναίκες ή άλλους;

Πεποιθήσεις και Θρησκεία

» Σε ποιες εθνοτικές και θρησκευτικές ομάδες ανήκουν οι πληγέντες;

» Τι πεποιθήσεις ή συνήθειες είναι σημαντικές για τους πληγέντες;

» Πώς θα μπορούσαν να αντιληφθούν ή να εξηγήσουν τι έχει συμβεί;

Πηγή: https://apps.who.int/