Οι περισσότεροι από μας γνωρίζουμε ότι τα συναισθήματα υπάρχουν στη σφαίρα της σκέψης και της ενέργειας και σπανίως ότι σχετίζονται με χημικές ουσίες ή ότι έχουν ενσώματη βάση. Μία από τις σημαντικές προόδους στη νευροβιολογία αφορά την επίδραση της φυσικής ουσίας που ονομάζεται ωκυτοκίνη και το ρόλο που παίζει στη γέννηση για τον μετέπειτα συναισθηματικό δεσμό, στους ανθρώπους.
Στην πραγματικότητα, αυτή η περίεργη ουσία, ολοένα και περισσότερο φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των κοινωνικών δεσμών και στο μυστηριώδες συναίσθημα που ονομάζουμε αγάπη.
Η αγάπη περιλαμβάνει την δημιουργία και διατήρηση ενός δεσμού μεταξύ ενός ατόμου ή αισθανόμενου όντος και ενός άλλου ατόμου ή αισθανόμενου όντος ή άψυχου αντικειμένου. Υπάρχουν πολλές μορφές αγάπης. Μερικοί άνθρωποι αγαπούν το σύζυγο ή το γονέα τους, κάποιοι αγαπούν το σκυλί τους περισσότερο από το σύζυγο ή το γονέα τους και μερικοί άλλοι αγαπούν το αυτοκίνητό τους περισσότερο από το σκυλί τους, το σύζυγό τους και τους γονείς τους!
Το «δέσιμο» είναι μια καθολική αρχή πίσω από το πώς οι άνθρωποι εμπλέκονται με άλλα έμψυχα και άψυχα αντικείμενα στην αγάπη και στο συναισθηματικό δεσμό. Η αγάπη είναι περισσότερο αισθητή τόσο στην παρουσία όσο και στην απουσία οποιουδήποτε αντικειμένου ή προσώπου με το οποίο δενόμαστε.
Η ωκυτοκίνη, η οποία είναι πλέον γνωστή ως η «ορμόνη της αγάπης», προωθεί τα συναισθήματα της αγάπης, τους κοινωνικούς δεσμούς και την ευημερία. Παράγεται όταν αγκαλιάζουμε, αγγίζουμε, φιλάμε ή χαϊδεύουμε, κατά τη διάρκεια του σεξ, του θηλασμού και σε άλλα θετικά κοινωνικά πλαίσια και αλληλεπιδράσεις.
Μερικοί άνθρωποι έχουν μειωμένη παραγωγή ωκυτοκίνης. Μπορεί να υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ αυτού του παράγοντα και εκείνους τους ανθρώπους που δεν μπορούν να αγαπήσουν ούτε να κάνουν δεσμό με τους άλλους ή με αντικείμενα. Η εξέλιξη ανέπτυξε αυτή τη διαδικασία μέσα μας για να προωθήσει την αναπαραγωγή μέσα από τη σεξουαλικότητα και έτσι υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα στην αγάπη και τη σεξουαλικότητα στις ερωτικές μορφές της αγάπης.
Ως θηλαστικά, είμαστε πιο σύνθετοι και η επιβίωση του είδους μας δεν περιλαμβάνει μόνο το ζευγάρωμα αλλά και την παρατεταμένη σύνδεση των δύο γονέων για την ανατροφή και την προστασία των νεογέννητων μωρών που εξαρτώνται πλήρως από τους φροντιστές τους. Σε κάποια είδη, όπως τους ανθρώπους, ο ρόλος του πατέρα υπερβαίνει την παροχή σπέρματος για τη διαδικασία του ζευγαρώματος.
Η διαδικασία των κοινωνικών δεσμών μας βοηθά επίσης στη συντήρηση και την ανθεκτικότητα απέναντι στο στρες και στις απειλές της ζωής. Όταν ένα πρόβλημα μοιράζεται, γίνεται πολύ μικρότερο. Ένας κοινωνικός δεσμός προάγει την υγεία σε όλες τις διαστάσεις της ύπαρξης και όλες οι ψυχολογικές μελέτες επιβεβαιώνουν αυτή την αλήθεια για την ποιότητα της ζωής και της υγείας των ανθρώπων που έχουν καλούς δεσμούς σε σύγκριση με τα μοναχικά άτομα και ζευγάρια που δεν έχουν καλή σύνδεση μεταξύ τους.
Στη βάση αυτής της κοινωνικής διαδικασίας συναισθηματικού δεσμού βρίσκεται η ωκυτοκίνη. Η ωκυτοκίνη είναι μια ουσία που παράγουμε φυσικά, ως άνθρωποι και η οποία αποτελεί ένα σημαντικό μέρος οποιασδήποτε διαδικασίας συναισθηματικού δεσίματος. Συνδέεται με το κεντρικό και αυτόνομο νευρικό σύστημα (ΑΝΣ) και τα συστήματα αυτά συμμετέχουν στη διαδικασία του κοινωνικού δεσμού.
Ένας βασικός παράγοντας που αποκάλυψε η νευροεπιστήμη είναι ότι οι νέοι κοινωνικοί δεσμοί είναι πιο πιθανό να σχηματιστούν κατά τη διάρκεια ή μετά από περιόδους ευαλωτότητας, συμπεριλαμβανομένης της γέννησης, του θηλασμού, της σεξουαλικής αλληλεπίδρασης και επίσης μετά από περιόδους στρες, ανησυχίας και τραύματος.
Αυτό αρχίζει να εξηγεί το πώς οι γυναίκες, που διαθέτουν υψηλότερα επίπεδα ωκυτοκίνης από τους άντρες, μπορεί να προσκολληθούν σε κακοποιητικές σχέσεις. Η κακοποίηση προκαλεί στρες, ανησυχία ή τραύμα και στη συνέχεια η έκκριση ωκυτοκίνης συνδέει το θύμα με το θύτη. Φαίνεται ότι στο μυαλό του θύματος, η μετάβαση από την κακοποίηση στην κατάσταση της μη κακοποίησης είναι ισοδύναμη με την ασφάλεια. Η δημιουργία ασφάλειας είναι ένα στοιχείο που προάγει τη δημιουργία ενός κοινωνικού δεσμού.
Αρχίζουμε να βλέπουμε ότι υπάρχει φυσικό και χημικό υπόβαθρο στην αγάπη, η οποία θεωρούνταν για πολύ καιρό διανοητική ψυχολογική διεργασία. Η ωκυτοκίνη είναι μία ορμόνη που υπάρχει μόνο στα θηλαστικά. Φτιάχνεται από τον εγκέφαλο, δρα στον εγκέφαλο και επηρεάζει τον υποθάλαμο και τις περιοχές του νευρικού συστήματος που διεγείρουν και επηρεάζουν τα συναισθήματα.
Ενώ η ωκυτοκίνη στον άνθρωπο σχετίζεται με τον τοκετό και το θηλασμό, έχει βρεθεί επίσης ότι παίζει καίριο ρόλο στη διαμόρφωση των αντιδράσεων στο στρες και στην ανησυχία προς την κατάσταση της ηρεμίας, καθώς και στη διευκόλυνση των θετικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και στο δέσιμο. Στις γυναίκες που παράγουν περισσότερη ωκυτοκίνη από τους άνδρες, προάγει το μητρικό δεσμό με τα παιδιά.
Φαίνεται ότι στις γυναίκες η ωκυτοκίνη προάγει την επιλεκτική προτίμηση σε συντρόφους και στη μονογαμία, που είναι η βάση για τη δημιουργία σταθερών οικογενειακών δομών με τους συντρόφους και τα παιδιά. Έχει επίσης μια επίδραση που δημιουργεί ανθεκτικότητα απέναντι στην κατάθλιψη και ειδικότερα στην επιλόχεια κατάθλιψη, όπου υπάρχει φυσιολογικός τοκετός.
Η κολπική γέννηση επιτρέπει στο παιδί να επενδυθεί με ωκυτοκίνη και η ανάληψη του μωρού από τη μητέρα αμέσως μετά, επενδύει τη μητέρα με την ίδια ουσία και έτσι ξεκινά το χημικό μέρος της διαδικασίας πρόσδεσης μεταξύ της μητέρας και του παιδιού. Η γέννηση με καισαρική τομή αναστέλλει αυτή τη διαδικασία και έτσι εξηγείται το γεγονός ότι περισσότερες μητέρες που υποβάλλονται σε καισαρική τομή υποφέρουν από επιλόχεια κατάθλιψη και έχουν δυσκολίες πρόσδεσης με τα μωρά τους.
Σε κοινωνικά πλαίσια, η ωκυτοκίνη φαίνεται να δημιουργεί μια επίδραση «ασφάλειας» στους ανθρώπους για να κοινωνικοποιηθούν και να συνδεθούν. Είναι ενδιαφέρον ότι οι συναισθηματικά τραυματισμένοι άνθρωποι χάνουν μεγάλο μέρος από τη δυνατότητα παραγωγής ωκυτοκίνης και στη συνέχεια αντιλαμβάνονται ότι αισθάνονται συχνά «ανασφαλείς» σε κοινωνικά πλαίσια.
Φαίνεται ότι η έκκριση ωκυτοκίνης μπορεί να ανατροφοδοτεί το νευρικό σύστημα και να προάγει τη χαλάρωση. Οι περισσότεροι καταλαβαίνουμε τη χαλαρωτική επίδραση που έχει ένα μασάζ αλλά λίγοι καταλαβαίνουν ότι η απελευθέρωση της ωκυτοκίνης στη διάρκεια του μασάζ είναι αυτή που δημιουργεί σε μεγάλο βαθμό αυτή την έντονη αίσθηση χαλάρωσης και φροντίδας.
Η ωκυτοκίνη δεν λειτουργεί από μόνη της. Φαίνεται να λειτουργεί σε συνεργασία με την ντοπαμίνη η οποία αποτελεί μέρος του συστήματος ανταμοιβής και ευχαρίστησης. Ίσως αυτές οι δύο ορμόνες εμπλέκονται στο συναισθηματικό μας στυλ ή στο ευρύ φάσμα των ατομικών διαφορών στις συναισθηματικές αντιδράσεις σε παρόμοιες καταστάσεις.
Η ντοπαμίνη εμπλέκεται επίσης, δια της απουσίας της, στην κατάθλιψη ενώ η παρουσία της μπορεί επίσης να είναι μια μορφή «εξάρτησης» που διέπει τους εθισμούς και ωστόσο διέπει επίσης την αγάπη. Γι’ αυτό και η απουσία της αγάπης μπορεί να επιφέρει εθισμό ή κατάχρηση ουσιών και η διατάραξη των κοινωνικών δεσμών δημιουργεί συχνά κοινωνικό άγχος και ευαλωτότητα.
Αυτό εμπλέκεται στις περιπτώσεις που ο δεσμός μητέρας-παιδιού διαλυθεί και δεν αποκατασταθεί. Το βρέφος τραυματίζεται έντονα όταν κλαίει στην αγωνία του και κανείς ασφαλής ή γνώριμος δεν έρχεται να ανακουφίσει τη διέγερσή του.
Αυτή η αγωνία συχνά δημιουργεί τις δυνητικές οδούς για μελλοντική ευαλωτότητα σε εξαρτήσεις και κατάχρηση ουσιών. Πολλές φορές όταν ένα μωρό που κλαίει παρηγορείται από τη μητέρα, απελευθερώνει ωκυτοκίνη στην επανένωση, καθώς οι επιδράσεις της ωκυτοκίνης είναι πιο εύκολα εμφανείς μετά από άγχος και στρες.
Στα εθισμένα άτομα, το στρες και το άγχος πυροδοτούν τις εθιστικές παρορμήσεις μέσα τους και ζητούν μια ανταμοιβή όπως η ωκυτοκίνη, που είναι ο εθισμός που συνδέεται με τη ντοπαμίνη. Γι’ αυτό η ανάρρωση από τον εθισμό συχνά υποστηρίζεται από τη δημιουργία και συνεχή συντήρηση κοινωνικών δεσμών, όπως οι «Ανώνυμοι Αλκοολικοί» ή στενοί συγγενείς και φίλοι.
Τα στρεσογόνα γεγονότα απελευθερώνουν τις ουσίες CRH και κορτιζόλη (ουσίες του στρες) και αυτές επηρεάζουν τις αντιδράσεις στο στρες. Η έκκριση ωκυτοκίνης συχνά ακολουθεί την αντίδραση στο στρες, οπότε ο φόβος μπορεί να καλλιεργήσει το έδαφος για την αγάπη και να εξασθενίσει το άγχος και το φόβο σε κοινωνικά περιβάλλοντα όπου μπορεί να αναπτυχθεί η αγάπη.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι το συνεχιζόμενο στρες παρεμποδίζει τη διαδικασία έκκρισης και παραγωγής της ωκυτοκίνης. Αυτό μπορεί να εξηγεί σε κάποιο βαθμό την έλλειψη συναισθημάτων προς τους άλλους και ενσυναίσθησης σε κοινωνικά περιβάλλοντα και σχέσεις, που έχουν οι αντικοινωνικές και ψυχοπαθητικές/ναρκισσιστικές προσωπικότητες. Ο ρόλος του ψυχικού τραύματος και του στρες σε αυτού του είδους τις προσωπικότητες μπορεί να έχει νευρο-χημικό υπόβαθρο από την απουσία της ικανότητας παραγωγής ωκυτοκίνης και παρουσίας της στο σωματο-ψυχικό σύστημα. Επίσης, αυτές οι προσωπικότητες φαίνεται να έχουν περισσότερη Βαζοπρεσσίνη, η οποία είναι μια άλλη ορμόνη του στρες με παρόμοια δομή όπως τα μόρια ωκυτοκίνης.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Βαζοπρεσσίνη αρχίζει να αυξάνεται και η ωκυτοκίνη μειώνεται. Η Βαζοπρεσσίνη παράγει αντιδράσεις αυτοάμυνας, όπως η συμπεριφορές υπερ-εγρήγορσης και υπεροχής που υπάρχουν στις προσωπικότητες που αναφέραμε προηγουμένως.
Περιέργως η Βαζοπρεσσίνη μπορεί επίσης να προάγει την «αγάπη» ή τους κοινωνικούς δεσμούς στους άνδρες, ακόμη και όταν αυτοί είναι σε υπερ-εγρήγορση και κινητοποίηση. Αυτό μπορεί να εξηγήσει τις καταστάσεις σεξουαλικού εθισμού στους άνδρες, όπου σε καταστάσεις στρες και άγχους, μπορεί να θέλουν να αυνανιστούν, να κάνουν σεξ ή να έχουν οργασμό για να εκτονωθούν και, ενδεχομένως, να εκκρίνουν ενδορφίνες και ντοπαμίνη μέσω της σεξουαλικής επαφής.
Αυτή η σύνδεση ωκυτοκίνης και Βαζοπρεσσίνης μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο οι άνδρες συνάπτουν ανταγωνιστικές και στενές σχέσεις στα κοινωνικά περιβάλλοντα ενώ στις γυναίκες, οι σχέσεις γίνονται με γνώμονα το δέσιμο και την οικειότητα. Οι γυναίκες έχουν συμπεριφορά πιο επικεντρωμένη στην οικογένεια και στην κοινότητα, ενώ οι άνδρες έχουν την τάση περισσότερο να είναι σε εγρήγορση, ανταγωνιστικοί και προσπαθούν να βελτιώσουν την κοινωνική τους θέση.
Έτσι, συνοπτικά γνωρίζουμε ότι η αγάπη είναι η μυστηριώδης δύναμη που μπορεί να υπερβεί οποιονδήποτε από εμάς σε οποιοδήποτε στάδιο και να επισκιάσει τις αισθήσεις και τις ευαισθησίες μας. Είναι σαφές ότι υπάρχει μια φυσική και χημική πλευρά σε όλη αυτή την κατάσταση ύπαρξης, που είναι θετική, ενισχύει τη ζωή, διευκολύνει την κοινωνικοποίηση και τη δημιουργία οικογένειας. Όλοι χρειαζόμαστε μια καλή δόση αγάπης στη ζωή μας !!
0 Σχόλια